Plastic Surgery..

वीस मार्च दोन हजार बारा, त्या दिवशी सकाळी, साधारण सव्वा सहा साडेसहाच्या दरम्यान मला स्वप्न पडलं. किंबहुना त्या स्वप्नामूळेच मी झोपेतून जागी झाले, असं म्हंटलं तरी चुकीचं ठरणार नाही. स्वप्नात मला कोणाच्या तरी, तळ हातावर, प्लास्टिक सर्जन घालतात तसे अगदी बारीक टाके घातलेले दिसले. थोडी अस्वस्थ अशीच जागी झाले आणि लगेच ह्यांना उठवून त्याबद्दल सांगितलं. 

मन थोडं अस्वस्थच होतं म्हणून, ह्यांना म्हंटलं, “टेनिस वगैरे खेळताना जरा सावध खेळा आज”. तर ते म्हणाले, "आज टेनिस नाही खेळणार आहे मी". मुलांनाही स्वप्नाबद्दल सांगितलं आणि म्हंटलं, “आज मस्ती जरा कमी करा”. त्यावर मिताली मला तिचा "O GOD! Superstition again, वाला चेहरा करून "बरं "असं म्हणाली. आदित्यने तर फारसं लक्षच दिलं नाही. नंतर कामांच्या गडबडीत मीही स्वप्नाबद्दल विसरले. 

त्या दिवशी माझा ब्रेड मेकिंग चा तिसरा क्लास होता. मी व माझी मैत्रीण दोघीजणी मिळून त्या क्लास करता जायचो. क्लास दुपारी एक वाजता असायचा. आम्ही दोघी साधारण बारावाजता जेऊन वगैरे घरातून निघायचो. तश्याच आम्ही त्यादिवशी क्लास करता निघालो. 'OutramPark' नावाच्या स्टेशन वरून चालत जाण्याच्या अंतरावर आमचा क्लास होता. 

सिंगापूरला बहुतेकसे सायकलवाले फूटपाथ वर सायकल चालवतात व चालणाऱ्या मंडळीना बेल वाजवून बाजूला व्हायला लावतात. फूटपाथ वरून चालत असताना असाच एक सायकलवाला आमच्या मागून आला. तेव्हा मी बाहेरच्या बाजूला आणि मैत्रीण आतल्या बाजूला अश्या चालत होतो. सायकलवाला मागून आल्यामुळे, ती चालताना माझ्या बाजूला सरकली व मी फुटपाथ वरून खाली उतरून गवत असतं त्या बाजूला गेले. त्या गवतात एक खड्डा होता. बारीक होता, पण माझा पाय त्यामध्ये मुडपला गेला. पुढे स्वतःला सावरण्याच्या प्रयत्न करत असताना, मैत्रीणही गवताच्या बाजूला उतरली व तिच्या ओढणीत माझा पाय अडकला. 

माझ्या उजव्या पायाचा घोटा आधीही एक दोन वेळा मुरगळल्या मुळे थोडासा कमजोर आहे. त्यामुळे वेडावाकडा जोर पडल्यावर, घोटा खूपच दुखावला जाऊन मी वेडी वाकडी एका लोखंडी गेटवर आदळले, माझ्या कपाळाला मोठी खोक पडली. चष्मा फुटला, पर्स घासली गेली, घड्याळाची काच फुटली. कुठलंही कारण नसताना एक मोठा अपघात झाला. माझ्या जखमेतून भळाभळा रक्त वाहू लागले. दोघींचे रुमाल रक्ताने गच्च भरून रक्त जमिनीवर टप टप सांडू लागले. पाच एक मिनिटात माझ्या डोळ्यापुढे अंधारी येऊ लागली.



माझी मैत्रीण अतिशय भित्रट. तिला ते रक्त पाहून कसे तरीच व्हायला लागले. ती आपली वेड्यासारखी माझ्याकडे पाहत काही न करता उभी होती. मी तिला Taxi थांबवायला सांगितले. जिथे पडले होते तिथून सिंगापूर जनरल हॉस्पिटल अगदी ५-७ मिनिटाच्या अंतरावर आहे. त्याच हॉस्पिटल मधली एक इंटर्न तिथून जात होती. तिने तिथे थांबून, "मी काही मदत करू का? असे विचारले. 

मी तिला, मी ही एक डॉक्टर आहे. मला माझी जखम दिसत नाहीये, पण ती खोल आहे एवढ़ निश्चित, तू रुमाल काढून जरा बघून सांगशील का टाके लागतील का?असं विचारलं. तिने रुमाल बाजूला करून, “yes, its quite deep, I can see your temporal bone, please rush to SGH”, असं मला सांगितलं. थोडक्यात Family डॉक्टरच्या आवाक्यातलं हे काम नाही हे माझ्या लक्षात आलं. इतक्यात taxi आली. 

मी हॉस्पिटल मधे जायचा निर्णय घेतला. आम्ही दोघी taxi तून हॉस्पिटलकडे निघालो. रक्त वहातच होतं व थोड्याच वेळात आपल्याला चक्कर येणार असा अंदाज बांधून, मी ‘ह्यांना’ फोन लावून, KBC मधे 'फोन ए फ्रेंड' लाइफ लाईन वापरल्यावर जसे भराभर बोलतात, तसे, भराभर झाला प्रकार सांगितला आणि SGH मधे यायला सांगितले.मी मानाने खंबीर राहायचं असं स्वतःला सांगत राहिले त्यामुळे जरा विक वाटत असलं, तरी चक्कर येउन बेशुद्ध वगैरे पडले नाही. 


इमरजन्सी मेडिसीन डीपार्टमेंट मधे पोहोचल्यावर माझी सगळी माहिती लिहिण्यात पंधरा मिनिटे गेली. तेवढ्या वेळात ‘हे’ ही तिथे आले, मग माझ्या मैत्रिणीला आम्ही थोड्या उशिराने का होईना पण तू क्लास ला जा असे सुचवले.


नंतर, तिथे माझं temporary ड्रेसिंग करून त्यांनी मला एका mobile बेडवर झोपवून आत ward मधे नेलं. मी त्यांना मला थोडी साखर द्यायला सांगितली. कारण खूप जास्त blood loss झाला असता blood sugar level झटकन खाली येउन चक्कर यायला लागते. मलाही तसेच होत होते. पण त्या nurse, तुम्हाला diabetes आहे का तरच आम्हाला साखर द्यायला परवानगी आहे असं अचरटा सारखं बोलतऱ्हायल्या. 

मग मी ‘ह्यांना’ फोन करून, candy म्हणजे आपल्या लिमलेटच्या असतात तश्या गोळ्या आणायला सांगून त्या चघळत राहिले. फोन करण्याचं कारण असं कि, नातेवाईकांना ward च्या आत जायला परवानगी नसते, फक्त patient ला आत नेतात. त्यामुळे मी आत होते व ‘ह्यांना’ बाहेरच थांबावं लागलं होतं.


इमरजन्सी मेडिसीन डीपार्टमेंट मधेही कुठलंही काम इमर्जन्सी असल्यासारखं कुणीही करत नव्हतं. ज्याच्या जीवावर जास्त बेतलंय, त्याचा नंबर पहिले लागत होता. डोक्याच्या जखमेने मी मरणार नसल्यामुळे माझ्याकडे लक्ष द्यावं असं कोणालाही वाटत नव्हतं. नातेवाईकांना आत येण्याची परवानगी नसल्यामूळे हे ward च्या बाहेरच उभे होते. मी आपली माझा नंबर लागण्याची वाट पाहत बेड वर चुपचाप पडून होते. मधे मधे फोन करून 'ह्यांच्याशी' बोलत होते. 

मला साधारण एक वाजता ward च्या आत आणलं होतं, त्यानंतर साधारण अडीच तास, पाहिलं ड्रेसिंग सोडलं तर माझ्यावर कुठलेही उपचार झाले नव्हते. साडेतीन वाजता माझ्यातील मराठी बाईच्या सहनशक्तीचा अंत झाला. मी माझ्या बेड वरून खाली उतरून ward च्या बाहेर जाणाऱ्या दाराकडे चालायला लागले. दाराच्या जवळ पोहोचलेच होते इतक्यात एक सिक्युरिटी guard व एक nurse धावत धावत माझ्या पर्यंत आले, आणि मला “तुम्ही कुठे चाललात?” “तुम्ही बाहेर जाऊ शकत नाही”, असं सांगू लागले. 

त्यावर मी, "मला इथे येउन जवळ जवळ तीन तास झाले आणि तेवढ्या वेळात मला काही झाले नाही, त्यामुळे इमरजन्सी मेडिसिनची मला आवश्यकता आहे, असं मला वाटत नाही”. “मी ही एक डॉक्टर आहे. मी taxi ने जाऊन माझ्या जखमेला, माझ्या डॉक्टरकडे, टाके घालून घेईन", असे त्यांना जरा रागातच सांगितले. 

त्यावर त्यांना काय वाटले कोण जाणे, पण “आम्हालाही सगळ्या पेशंटना बघावं लागतं”, “Please Ma'am, do not leave”, असं ती Nurse मला म्हणू लागली. इतक्यात एक Indian lady डॉक्टर तिथे आली आणि “I am your attending Doctor, Please let us go to your bed”.असं म्हणू लागली. त्यानाही माझ्याकडे जरा जास्तच दुर्लक्ष झाले हे लक्षात आले होते होते. माझ्या आविर्भावावरून ही बाई,बहुतेक लवकरच, गोंधळ घालायला सुरुवात करेल, अशी त्यांना शंका आली असावी.

मग त्या डॉक्टरांनी माझी जखम बघितली. ती अत्यंत खोल असल्यामुळे, X-ray, व त्यातही नीट समजत नसल्यास, CT Scanning करावे लागेल असे त्यांचे म्हणणे पडले. मग न्युरोसर्जन येउन मला इंटर्नल bleeding मुळे काही झाले आहे का?, हे तपासण्या करता, विविध प्रश्न विचारून गेले.


मग सगळ्या तपासण्या करण्यात आल्या. कुठेही काही abnormal नाही असे कळल्यावर साडेचार वाजता प्लास्टिक सर्जनला पाचारण करण्यात आले. त्याकरता,मला Minor operation theatre मधे नेण्यात आले. त्या ठिकाणी, माझ्या बरोबर आणखी एका म्हाताऱ्या बाईवर पण सर्जरी होणार होती. तिला माझ्या आधीच तिथे आणले होते. तिचा नंबर माझ्या आधी होता. पण ती सुद्धीत नव्हती. 

थोड्यावेळाने एक पोरगेलासा, स्मार्ट, चायनीज, प्लास्टिक सर्जन तिथे आला. दुसरी बाई बेशुद्ध असल्याचा फायदा घेऊन मी त्याला घोळात घेतला. मी पण डॉक्टर आहे. इथली सर्विस किती घाणेरडी आहे, फक्त टाके घालण्याकरता पाच तास हा वेळ खूप जास्त आहे, आता माझ्या कपाळावर, उशीर झाल्यामुळे व्रण राहणार, अशी कटकट सुरु केली. त्या कटकटीमुळे त्याने ताबडतोब, माझ्यावर त्या बाईच्या आधी सर्जरी करण्याचा निर्णय घेतला. 

जखम उघडून पाहिल्यावर, त्याने, “हि जखम खूप खोल आहे, ह्याला जनरल Anesthesia शिवाय मी ऑपरेट करणार नाही”. “तुम्हाला admit व्हावं लागेल”, असं सांगितलं. मी त्याला “मी admit वगैरे काही होणार नाही, माझी दोन मुलं घरी एकटी आहेत”. “माझी सहनशक्ती भरपूर आहे. मला दुखलं तरी चालेल, तू लोकल anesthesia मधे टाके घाल असं पटवत राह्यले. तो काही तयार होईना, पण मी insist करत राहिले. 

मग त्याने मला, “तुमच्या बरोबर कोणी आहे का?” असा प्रश्न विचारला. मी त्याला, “बाहेर माझे मिस्टर आहेत”, असं सांगितलं. मग ‘ह्यांना’ फोन करून त्याने आत बोलावून घेतले. ‘हे’ आत आल्यावर त्यानी सगळी परिस्थिती ‘ह्यांना’ सांगितली. 
हे हि म्हणू लागले कि "ठीक आहे, हो तू admit! ", पण मी माझा हेका काही सोडला नाही. 

मी डॉक्टरला म्हंटलं, कि “जर मला पेन असह्य होतंय असं वाटलं तर मी लगेच admit व्हायला तयार आहे”. “पण तुम्ही local वर प्रयत्न करा”. शेवटी तो डॉक्टर कसा बसा तयार झाला. त्याने local anesthesia वापरून stich घातले. मी "हुं का चुं" न करता टाके घालून घेतले. त्याला मात्र घाम फुटला होता. 

सगळं झाल्यावर तो मला "I must say, that you are a very brave and tolerant lady”. Nice meeting you Doctor”असं म्हणाला. मग discharge paper घेऊन, फार्मसीतून औषधे घेऊन, आम्ही बिल counter पाशी आलो. 

इतक्या सगळ्या वैतागानंतर, तिथे मात्र आम्हाला, अतिशय सुखद असा धक्का बसला. आम्ही सिंगापूरचे citizen असल्यामुळे सर्व तपासण्या व सर्जरी सकट सगळे मिळून माझे बिल फक्त नव्व्याण्णव Dollar झाले होते. मी तर आनंदाच्याभरात दुखत असलेली जखम सुद्धा विसरले. 

Taxiत बसल्यावर हे मला म्हणाले "किती बारीक, सुरेख टाके घातलेत त्या डॉक्टरने”, आणि “ह्याच्यावर पट्टी का नको म्हणाला तो?" 
त्या प्रश्नाला उत्तर द्यायच्या ऐवजी मी माझा फोन हातात घेऊन, कसे टाके घातलेत ते बघू लागले, आणि टाके बघताना,मला फाडकन सकाळच्या स्वप्नाची आठवण झाली. अगदी तसेच टाके मला स्वप्नात दिसले होते. मी स्वतःच पडणार असल्याची intution मला मिळाली होती, पण त्याचा अर्थ मी तेव्हा लाऊ शकले नव्हते. असो.



सुरेख टाके घातल्यामुळे माझ्या कपाळावर इतकी मोठ्ठी जखम होऊन सुद्धा, जराही व्रण राहिला नाही, म्हणून त्या मस्त, स्मार्ट, चायनीज डॉक्टरचा आणि माझ्या आयुष्यातल्या प्लास्टिक सर्जरीचा माझ्या मनातल्या गोष्टीत समावेश………

Homeopathy

काल एक मैत्रीण फोन वर म्हणाली "काय, सध्या लेखन जोरदार चाललंय?" डॉक्टरकी बंद काय? होमीयोपॅथी वर लिही कि.................

तर म्हंटलं, करावं तिच्या मनाप्रमाणे. 

मी  Homeopathic Medicine and Surgery ह्या विषयात पदवीधर आहे. म्हणजे B.H.M.S. आहे. ही डीग्री मी पुणे विद्यापीठातून संपादन केली आहे. त्यानंतर मी  सिंगापूर मध्ये 'Specialist Diploma in Nutrition and Health Promotion’हा डिप्लोमा पूर्ण केला आहे. मी सिंगापूरला येण्याआधी ९ वर्ष मुंबई मध्ये होमीयोपॅथीक प्रॅक्टिस करत होते. आताही माझे काही पेशंट इन्टरनेट चा वापर करून, मला संपर्क करतात व मी त्यांना इथून औषध सांगते, जे, ते तिथल्या फार्मसी मधून विकत घेतात. मी Nutrition विषयक सल्लाही देते. ह्या दोन्हीचा उपयोग, सध्या मी, अर्थार्जनाकरता मात्र करत नाही. मी सिंगापूर पॉलीटेक्निक मधे पार्टटाइम लेक्चररची नोकरी करते व फुल टाइम गृहिणी व आईचं काम करते. हल्ली हल्लीच थोडं लेखनही करायला सुरुवात केली आहे.

प्रस्तुत लेखात, होमीयोपॅथी म्हणजे काय? ह्या औषध पद्धती बद्दल असणारे समज व गैरसमज, ह्याचा वापर कधी व कसा करावा, कधी करू नये,  ह्याविषयी माहिती देण्याचा माझा प्रयत्न असेल.वाचकांना काही प्रश्न, शंका असतील, तर त्या त्यांनी, मला जरूर विचाराव्या. मी माझ्या कुवतीप्रमाणे त्याना उत्तर देण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न करेन.

“मी एक  होमीयोपॅथीक डॉक्टर आहे”. अशी माझी ओळख करून दिल्यावर, अगदी पु. लं. च्या 'म्हैस' मधल्या सारखा "म्हैशिना चालते काय हो तुमची होमेपदी?” असा जरी नाही, तरी काही प्रश्न निश्चित पणे समोरून येतात. 

पहिला, " होमीयोपॅथी म्हणजे साबुदाणा गोळ्या ना?" 

दुसरा, "मग तुम्ही होमीयोपॅथी प्रॅक्टिस करता का जनरल फीजीशीयन?

तिसरा, “हे औषध खूप दिवस घ्यावं लागतं ना?" 

चौथा "औषध द्यायला तुम्हाला जाम माहिती विचारावी लागते ना पेशंटची? अगदी आजी आजोबांच्या वेळ पासून?", असे.

हे प्रश्न एक वेळ परवडले, पण काही माणसं मलाच होमीयोपॅथीबद्दल माहिती पण देतात, जशी कि, ही औषधं पुस्तक वाचून सहज घेता येतात. गोड असल्यामुळे लहान मुलांना अगदी सहज देता येतात,  केस गळण्यावर ह्यांचा खूप उपयोग होतो, वगैरे.

एकदा तर एक बाई माझ्या दवाखान्यात मला म्हणाल्या कि “हे औषध खरं तर काही आजार नसताना घ्यायचं असतं म्हणजे आजार न होण्या करता ते मदत करतं, आणि तरीसुद्धा बरं नाहीसं झालं, तर तेवढ्या पुरतं पटकन allopathic औषध घ्यायचं.  परत बरं वाटलं कि होमीयोपॅथी सुरू……असो.

आजचा लेख अश्याच काही समज गैरसमजांचे निवारण करण्यासाठी…….   

होमीयोपॅथी हे आंतरराष्ट्रीय वर्गीकरणामध्ये, कॉमप्लीमेनट्री and  ऑलटरनेटिव्ह मेडीसीन ह्या शाखेत येतं. कॉमप्लीमेनट्री म्हणजे कशाच्या तरी बरोबर, ऑलटरनेटिव्ह म्हणजे कशाच्या तरी ऐवजी, हे कशाच्या तरी बरोबर किंवा ऐवजी, असं जेव्हा म्हंटलं जातं, तेव्हा त्याचा अध्याहृत अर्थ Allopathy औषधा बरोबर किंवा ऐवजी असा असतो.

माझ्या अनुभवाप्रमाणे होमीयोपॅथी चा उपयोग, कॉमप्लीमेनट्री मेडिसीन म्हणून जास्त गुणकारक होतो.

होमीयोपॅथी ह्या शाखेची संकल्पना डॉक्टर Samuel Hahnemann ह्यांनी जर्मनी मध्ये १७९६ साली प्रथम अस्तित्वात आणली. ते स्वतः एक Allopathic डॉक्टर होते, पण त्यांना, त्या वेळेस दिली जाणारी उपचार पद्धती तितकीशी पसंत नव्हती. त्यांच्या मते, उपचारांमुळे रुग्णाला बरं वाटण्याच्या ऐवजी, त्रासच अधिक होत असे. त्या काळी, उपचार करताना रुग्णाला जुलाब होणारे औषध देणे, रक्तपात होऊ देणे, रासयनिक पदार्थ वापरून उपचार करणे, अश्या पद्धतींचा वापर होत असे.

ह्या सगळ्या पद्धती डॉक्टर Hahnemann ह्यांना पटत नसल्यामुळे, त्यांनी डॉक्टरकी करायची सोडून दिली आणि ते वैद्यकीय पुस्तकांच्या ट्रान्सलेशनचं काम करू लागले. ‘क्युलेन्स मटेरिया मेडिका’ नावाच्या, अश्याच एका पुस्तकाचं ट्रान्सलेशन करत असताना त्यांना 'सिंकोना ओफिशिनालीस' नावाच्या साउथ आमेरिकन झाडाच्या सालाबद्दलची  माहिती वाचायला मिळाली. ह्याचा उपयोग त्याकाळी मलेरीयाच्या उपचारांकरता केला जात असे. ह्या औषधाबद्दल त्यांच्या मनात खूपच कुतूहल निर्माण झाले, आणि त्यांनी त्याबद्दल आणखी माहिती मिळवण्याच्या प्रयत्नात, त्या सालाचा रस काढून, त्याचे सेवन केले. 

तो रस प्यायल्या नंतर, मलेरीया झालेल्या माणसामध्ये जी लक्षणं दिसून येतात, ती सर्व लक्षणं, स्वतः मध्ये दिसत असल्याचे त्यांच्या लक्षात आले. ह्यानंतर त्यांना अनेक औषधांच्या बाबतीत हे लक्षात आले कि, एखाद्या रोगाला बरं करण्याकरता जे औषध दिले जाते, तेच औषध एखाद्या निरोगी व्यक्तीला दिले असता, त्याच्यामध्ये त्या रोगाची(ज्या करता ते औषध म्हणून वापरले जाते) लक्षणं दिसून येतात. 

सध्या शब्दात सांगायचे झाले, तर एखादे खोकल्यावर उपाय करणारे होमीयोपॅथीक औषध निरोगी माणसाला दिले तर त्याला खोकला होतो. 

आणखी काही प्रयोग केल्यानंतर त्यांनी होमीयोपॅथी चा सर्वात महत्वाचा सिद्धांत मांडला, ‘Similia Similibus Curenter’, म्हणजे ‘Let Likes be Cured by Likes’हा तो महत्वाचा सिद्धांत. होमीयोपॅथीचे डॉक्टर ह्या महत्वाच्या सिद्धांताचा वापर करूनच आजही औषध देतात. 

ज्या औषधामुळे एखादा आजार बरा होऊ शकतो, त्या औषधा मधे, तोच आजार, निर्माण करण्याची शक्ती असते, ह्याची एकदोन उदाहरणं द्यायची म्हंटली तर, होमीयोपॅथी मधील,  Antimony Tart हे दम्याच्या रुग्णांमध्ये वापरले जाणारे औषध निरोगी व्यक्तीने घेतले असता, त्याच्यात दम्याची लक्षणे दिसून येतात. 

Allium Cepa हे सर्दीकर्ता वापरले जाणारे औषध, कांद्यापासून बनते. आपल्यापैकी सर्वांनीच कांदा चिरताना सर्दी झाल्यावर दिसतात तशी लक्षणे, जसं कि डोळ्यातून नाकातून पाणी येणे, डोळ्यांची आग होणे, नाक चोंदणे ह्याचा अनुभव अनेक वेळा घेतला असेलच.

होमीयोपॅथीक औषध देताना व्यक्तीच्या वेगवेगळ्या अवयवांना विचारात न घेता, त्या व्यक्तीच्या शरीतात दिसून येणाऱ्या आणि त्या व्यक्तीला जाणवत असलेल्या सर्व लक्षणांचा विचार करून, मगच औषध उपाय योजना आखली जाते. 

थोडक्यात, डोकेदुखी करता एक , पोटदुखी करता दुसरे, तापाकरता तिसरे, अशी अनेक औषधं न देता, डोकेदुखी, पोटदुखी, व ताप ह्या सर्वांचा एकत्र विचार करून, सर्व लक्षणांचे शमन करणारे एक औषध निवडले जाते. गरजे नुसार हे औषध पुढील उपाय योजना करताना योग्य वेळी बदलण्याचा निर्णय होमीयोपॅथीक डॉक्टर वेळोवेळी घेतात. 

डॉक्टर नेहमीच Totality of Symptoms, म्हणजेच एखाद्या रुग्णाच्या शरीरातील, शारीरिक व मानसिक लक्षणं एकत्रित करूनच औषध योजना करतो. ह्याच कारणामुळे होमीयोपॅथीक डॉक्टरांना रुग्णाची सगळी माहिती खोलात जाऊन विचारावी लागते. 

ह्या माहितीच्या आधारेच अचूक औषध तो शोधू शकतो.म्हणूनच होमीयोपॅथीमधे Case taking, अर्थातच रुग्णाची सर्व माहिती मिळवणे ह्याला अनन्यसाधारण महत्व असते. ह्याचं कारण, कुणाच्याही अगदी सहज लक्षात येईल असं आहे. रुग्णाची माहिती व्यवस्थितपणे न मिळवता औषध उपाय योजना सुरु केली असता, ती संपूर्णतः चुकीची ठरू शकते.

म्हणूनच होमीयोपॅथीक डॉक्टर ह्या Case Taking ला एक कला मानतात. एखादा चित्रकार जसे वेगवेगळे रंग भरत एखादे सुंदर चित्र तयार करतो, तसेच रुग्णाकडून बारीक बारीक माहिती काढून घेत होमीयोपॅथीक डॉक्टर आजाराचे एक पूर्ण चित्र तयार करतो. मग त्या चित्राला वेगवेगळ्या औषधांच्या चित्राबरोबर जुळवून बघतो. दोन्ही मध्ये अचूक समन्वय साधल्या नंतर त्या औषधाची निवड करून, रुग्णाला, रोग पासून मुक्त करतो. 

होमीयोपॅथी बद्दल आणखी माहिती, त्याबद्दलचे समज गैरसमज, ह्याबद्दलची माहिती पुढच्या लेखात नक्की वाचा………

Dr. Samuel Hahnemann  औषधांचे गुणधर्म शोधण्याकरता, औषधे निरोगी माणसाना देऊन त्यांच्यावर प्रयोग करत असत. ह्याला होमीयोपॅथी मधे 'ड्रग पृव्हिंग' असे म्हंटले जाते. 'ड्रग पृव्हिंग' करताना Dr. Hahnemann, औषध घेणाऱ्या माणसावर, त्या औषधाचे विपरीत किंवा जीवघेणे परिणाम होऊ नयेत, ह्यासाठी औषधांना dilute करत असत. हे dilution पाणी किंवा alcohol वापरून केले जात असे. ह्या 'ड्रग पृव्हिंग' मुळे औषधाचे सर्व परिणाम अत्यंत बारकाईने समजून घेणे सोपे होते, आणि म्हणूनच होमीयोपॅथीक औषधे रुग्णा करता अत्यंत सुरक्षित सिद्ध होतात. 

हे 'ड्रग पृव्हिंग' करत असताना होमीयोपॅथी मधील आणखीन एक आश्चर्यजनक शोध Hahnemann ह्यांना लागला. औषध dilute करून, त्या नव्या तयार झालेल्या मिश्रणाला, एखाद्या elastic पृष्ठभागावर नियमितपणे आपटले असता, ते औषध, रोग निवारण करताना जास्त परिणामकारक ठरते, असे त्यांना दिसून आले. ह्या नियमित आघाताना Succussions असे म्हंटले जाते.

अश्या प्रकारे dilution आणि succussion ह्यांचा वापर करून औषधे तयार केली जातात. ह्या प्रक्रियेला Potentisation असे म्हंटले जाते.

औषधांचे Potentisation करताना, अनेक वेगवेगळ्या power ची औषधे होमीयोपॅथी मध्ये तयार केली जातात. ह्या power लाच  'पोटेन्सी' असे म्हंटले जाते. आपण कधी होमीयोपॅथीक औषधांचे prescription पहिले असेल,तर आपल्याला औषधाच्या पुढे 6X, 12X, ३०, किंवा  २०० असे आकडे दिसले असतील. हे आकडे म्हणजेच त्या औषधांची power किंवा 'पोटेन्सी'. रुग्णाच्या गरजेनुसार, होमीयोपॅथीक डॉक्टर योग्य ठरेल अशी पोटेन्सी उपाय योजना करताना निवडतात. 

होमीयोपॅथीक उपाययोजनेत व्यक्तीच्या शारीरिक व मानसिक लक्षणांचा विचार केला जातो. इतकंच नव्हे तर तो रहात असलेल्या सभोवतालच्या परिस्थितीचा ,अनुवंशीकतेचा आणि त्याच्या मुलभूत शारीरिक, मानसिक रचनेचाही(ज्याला आम्ही Constitution असेही म्हणतो) विचार केला जातो. अश्या पद्धतीच्या दृष्टीकोनाला 'Holistic Approach of Treatment' असं म्हंटलं जातं. 

ह्याचा विस्तार करून समजवायचं झालं तर, एका उदाहरणाने ते करता येईल. 

एखाद्या जिवंत व मृत व्यक्ती मधे नक्की काय फरक आहे? असे विचारले असता, मृत व्यक्ती मधे प्राणाची कमतरता आहे, असे उत्तर आपण सहजपणे देऊ शकतो. म्हणजेच, मृत व्यक्ती मध्ये कुठेतरी जीवनदायी शक्तीचा आभाव असल्याचे आपल्याला सर्वांनाच मान्य आहे. होमीयोपॅथी मध्ये ह्या प्राणदायी शक्तीला Vital Force असे म्हंटले जाते. 

होमीयोपॅथी च्या सिद्धान्तांप्रमाणे, जोपर्यंत ही शक्ती व्यवस्थित कार्यरत आहे तोवर मनुष्य आरोग्यपूर्ण आहे असे आपण सहज म्हणू शकतो, ह्या शक्तीला जेव्हा थोडीफार इजा पोहोचते तेव्हा मनुष्य आजारी पडतो, आणि हि शक्ती जेव्हा शरीरातून संपूर्णतः नाहीशी होते तेव्हा मनुष्य मरण पावतो. 

अगदी साध्या शब्दात जर सांगायचं म्हंटलं, तर प्रत्येक होमीयोपॅथीक डॉक्टर, ह्या Vital Force ला healthy बनवायचा प्रयत्न करतो. 

ही प्राणशक्ती आपल्याला दिसत नसली तरी तिचे अस्तित्व आपण जसे नाकारू शकत नाही, तसेच होमीयोपॅथीक औषधाचा असर कसा होतो हे रूप रेषेने दाखवता येत नसले तरी, रुग्ण बरा झालेला आपल्याला दृश्य स्वरुपात पाहायला मिळतो. ह्या गोष्टीवर allopathy आणि होमीयोपॅथी मधे अनेक वेळा वादंग उद्भवतो असे पाहायला मिळाले आहे. Allopathy फक्त शरीरात होणाऱ्या दृश स्वरूपातल्या रासायनिक प्रक्रियांवर विश्वास ठेवते. होमीयोपॅथी अदृश्य स्वरूपातला  vital force  आरोग्यपूर्ण बनवायचा प्रयत्न करते. त्यांच्या मते रुग्णाला जुलाब होत असल्यास, बध्कोष्ट निर्माण करू शकेल असा पदार्थ त्याला औषध म्हणून द्यावा. होमीयोपॅथी मधे त्याच्या अगदी विरुद्ध केले जाते. सामान्य निरोगी माणसामधे जे औषध दिल्यामुळे त्याला जुलाब होऊ शकतील तेच औषध जुलाब बरे करण्याकरता दिले जाते.

Allopathy च्या मते होमीयोपॅथी एक placeboचे काम करते. (Placebo म्हणजे, असा पदार्थ कि जो खरं  तर आपल्या मनाची समजूत घालणे, ह्यापेक्षा जास्त कुठलाही बदल, शरीरात घडवून आणत नाही.) त्यांच्या मते होमीयोपॅथीक औषध अत्यंत dilute केलेली असल्यामुळे त्याच्यात फक्त पाणी किंवा अल्कोहोल असते. त्यात कुठलाही औषधाचा गुण शिल्लक नसतो. 

ह्या समजुतीला, IIT मधील प्रशांत चीक्रमाणे, ह्या Research Studentने  खोटं ठरवलं आहे. Diluted औषधातही मूळ औषधातील कण उपस्थित असलेले त्यांनी दाखवून दिले. ह्या विषयी माहिती इथे वाचू शकता.……. 

http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-12-16/mumbai/28261112_1_iit-scientists-sweet-white-pills-work-homeopathy-paper 

किंवा इथेही …. 

http://hpathy.com/scientific-research/iit-researchers-prove-homeopathy-is-based-on-nanotechnology/

होमीयोपॅथी हि एक अत्यंत गुणकारी उपचार पद्धती असल्याचे मी स्वतः, अनुभवांती, खात्रीलायक सांगू शकते.

मुलं, मोठी माणसं, सर्वजण ह्याचा उपयोग करून घेऊ शकतात. अनेक वर्ष होत असलेला त्रास, होमीयोपॅथीक  औषधाने समूळ नष्ट झालेला, मी स्वतः पाहिलेला आहे.

अर्थात, जश्या प्रत्येक गोष्टीला काही मर्यादा असतात, तश्याच त्या होमीयोपॅथीलाही आहेत. एखाद्या भरपूर भाजलेल्या व्यक्तीला आपण जर हॉस्पिटल मध्ये न नेता त्याच्यावर होमीयोपॅथीक उपचार करत बसलो तर ते निश्चितच चुकीचे ठरेल.

पण होमीयोपॅथी ही  एक अत्यंत स्वस्त, सुरक्षित, सोपी, सर्वांकरता उपयोगी अशी उपचार पद्धती आहे ह्याबद्दल मात्र कुठलीही शंका नाही. 

मला पुढे असंही सांगावसं वाटतं कि, कोणीही पुस्तकं वाचून घ्यावी, अशी ती, औषधं  मुळीच नाहीत. योग्य औषध निवडण्याकरता विशेष अभ्यासाची नक्कीच गरज आहे. 

साबुदाण्या सारख्या दिसणाऱ्या होमीयोपॅथक गोळ्यांमध्ये, वेगवेगळी उपायकारक औषध मिसळली जातात. ह्या गोळ्यांचा वापर औषधाला वाहून नेणाऱ्या एखाद्या वेहीकल सारखा केला जातो. 

मी स्वतः कधीही होमीयोपॅथी सोडून दुसरे कुठलेही औषध माझ्या दवाखान्यात रुग्णांना दिले नाही. त्यामुळे मी जनरल फिजिशिअन नक्कीच नाही.

होमीयोपॅथीचा उपाय फक्त केस गळण्यावर, होत नसून, इतर अनेक समस्या त्याने दूर होऊ शकतात. 

आणि, अतिशय महत्वाचे म्हणजे, काही होत नसताना घेण्याचे औषध  तर ते मुळीच नाही, तसे करण्याने, कदाचित आपण स्वतःवर आजार ओढवून घेऊ शकता. 

अश्या ह्या गुणकारी होमीयोपॅथीचा आपल्यालाही आवश्य उपयोग  करून घेता यावा, म्हणून होमीयोपॅथीबद्दल माहिती देणाऱ्या ह्या लेखाचे प्रयोजन. 

होमीयोपॅथीक डॉक्टर ही  माझी स्वतःची पहिली, स्वतंत्र ओळख, म्हणून, ह्या माझ्या जिवाभावाच्या होमीयोपॅथीचा, माझ्या मनातल्या गोष्टींमध्ये समावेश ……. 

Diabetes Diet...

काल सकाळी एका साईट वर विनोद वाचत होते. बहुतेकसे माहित असलेलेच होते. काही वाचून हसू आलं. त्यातलेच, चार पाच विनोद, फेसबुक वर पोस्ट केले. लाईक आणि कॉमेंट वरून बहुतेक इतरानाही मजा आली असे दिसले. काल थोडी गम्मत झाली, आज थोडसं गंभीर विषयावर. 

आज मी तुम्हाला मधुमेह आणि आहार ह्यांच्यातल्या नात्याबद्दल सांगणार आहे.

मी सिंगापूरला न्युट्रीशन मधे स्पेशलिस्ट डिप्लोमा केला. तो करत असताना शेवटच्या टर्म मधे, आम्हाला एक प्रोजेक्ट सबमिट करायचा असतो. मी त्याकरता डायबीटीस(मधुमेह) हा विषय निवडला होता. डायबीटीस झालेल्या भारतीय लोकांमध्ये, औषधांमधे कुठलाही बदल न करता, म्हणजे औषधे जशी आहेत तशीच सुरु ठेऊन, आहारामध्ये बदल केला असता, त्यांच्या रक्तशर्करेच्या मूल्यांमध्ये काय बदल होतो? ह्यावर तो अभ्यास होता.

हा अभ्यास करताना जी माहिती मिळाली त्याबद्दलच मी सांगणार आहे. पण आजचा लेख लिहिताना मला आपल्याकडून थोड्याश्या सहकार्याची अपेक्षा आहे. मी लेख मराठीत लिहिणार असले तरी काही शब्द जसेच्या तसे इंग्लिश मधलेच वापरणार आहे. त्यामुळे मला लिहिण्यात सहजता ठेवता येईल.

साधं उदाहरण द्यायचं म्हंटलं तर, Diabetes is a metabolic disorder,असं मी शिकताना शिकल्येय. ह्याचं मराठी मध्ये रुपांतर करताना, ‘मधुमेह, हा चयापचयन क्रियेतील अड़थळ्यांमुळे निर्माण होणारा विकार आहे’,असं रुपांतर करावं लागलं. 

ह्या वाक्याची रचना करताना, मला कितीतरी विचार करावा लागला. योग्य मराठी शब्द शोधायला dictionary वापरावी लागली. थोडक्यात त्या पद्धतीने लिहायचं म्हंटलं तर, carbohydrates, म्हणजे कार्बोदकं, आणि proteins म्हणजे प्रथिनं हे शोधत बसण्यात खूप वेळ जाऊन जे सांगायचंय, ते राहून जाईल. म्हणून मी Pancreas, liver, insulin असेच शब्द मराठीत लिहिताना सुद्धा वापरणार आहे. आपल्यापैकी कोणाला एखाद्या वाक्याविषयी एखादी शंका निर्माण झाल्यास आपण मला त्याबद्दल कॉमेंट मध्ये प्रश्न विचारू शकता.

तर आज, मधुमेह व आहाराच्या मदतीने त्याच्या नियंत्रणाबद्दल………

‘Although diabetes is said to be the most rapidly increasing of all degenerative disease, it would probably be rare if our foods were unrefined’, असे अर्थपूर्ण उद्गार आहार शास्त्रातल्या एका तज्ञ व्यक्तीने सांगितलेत. इथे unrefined ह्या शब्दात बराच अर्थ एकवटलेला आहे हे आपल्या लक्षात आले असेलच. त्याबद्दल आहारा विषयी बोलताना सविस्तर माहिती देईन. 

आहारातील पिष्टमय पदार्थांचे पोषण व पचन करण्याचे महत्वाचे कार्य insulin ह्या hormone चं असतं. Glucose हे पिष्टमय पदार्थांच्या पूर्णपचनाचे शेवटचे स्वरूप. हे Glucose म्हणजेच शर्करा. ह्या glucose चे पेशीत प्रवेश करणे, तिथे त्याचे शक्तीत रुपांतर होणे, हि शक्ती शरीरासाठी वापरली जाणे, ती वापरासाठी लगेच नको असेल तर, साठवणीच्या रुपात, म्हणजेच glycogen मधे रुपांतरीत करून, लिवर मध्ये प्रवेश करणे, किंवा त्याहून अधिक झाल्यावर चरबीच्या रुपात शरीरात साठून राहणे, पुन्हा जरुरीच्या वेळेस ह्या साठवलेल्या रूपातून शक्तीची निर्मिती होणे, ह्या सर्व घडामोडींसाठी insulin ची व्यवस्थित निर्मिती व सहाय्य अतिशय आवश्यक असते. 

थोडक्यात म्हणजे पेशींच्या दारावर असलेले कुलूप उघडून आत जाण्यासाठी शर्करेकडे ‘इन्सुलिन’ नामक चावी नसेल तर तिला रक्तातच उभं राहावं लागतं. ह्या ‘इन्सुलिन’ ची निर्मिती, diabetes झालेल्या व्यक्तींमध्ये नीटपणाने होत नसल्यामुळे, त्यांच्या रक्तातले शर्करेचे प्रमाण वाढते. शर्करा पेशींमध्ये शिरू शकत नसल्यामुळे, पेशीना योग्य ते इंधन मिळत नाही व मग ह्या व्यक्तींना विविध कामे करण्यासाठी लागणाऱ्या शक्तीचा, अभाव जाणवायला लागतो.

इन्सुलिन निर्मिती किंवा कार्यात बिघाड होणे, ह्याकरता, स्वादुपिंडामधे (म्हणजेच Pancreas मधे) बिघाड हे महत्वाचे कारण असले तरी इतरही कारणे, जसं कि अनुवांशिकता, अतिरिक्त वजनवाढ, मनावर पडणारा ताण, औषधांचा परिणाम, ह्यांचाही सहभाग असू शकतो.

Diabetes हा विकार एकदा जडल्यावर तो नियंत्रणात ठेवणे, इतकाच उपाय आपल्या हातात असतो. Diabetes डीटेक्ट झाल्यानंतर आपण साहजिकच diabetes स्पेशालीस्टकडे उपचारासाठी जातो. मधुमेहावरील औषध उपाययोजना हा भाग, diabetes specialist च्या अखत्यारीत येतो. गोळ्या औषधे किंवा इन्सुलिन injections ह्याचा वापर, प्रत्येक रुग्णाच्या वैयक्तिक गर्जे नुसार ठरवला जातो.वरचेवर तपासणी करत राहण्याचा सल्ला दिला जातो. वर्षानुवर्ष ह्याच उपायांची कास अनेक लोक धरताना दिसतात. "आता वय झालं, असं व्हायचंच" किंवा diabetes आमच्या घराण्यात आहे असं म्हणून निमुटपणे हा रोग स्वीकारणारे ही आहेत. त्यांचं सगळंच म्हणणं खोटं आहे असं माझं अजिबात म्हणणं नाही. पण ह्याच्यात सुधारणा करायची म्हंटली तर, आपण करू शकतो, एवढं मी निश्चित सांगू शकते. 

आहार नियंत्रण कसे करावे असा प्रश्न बरेच लोक त्याच स्पेशालीस्टला विचारताना दिसतात. आहाराच्या बाबतीत मात्र diabetes स्पेशालीस्ट, calorie मोजून जेवण घ्यायला सांगणे, ह्यापेक्षा जास्त काही करताना दिसत नाहीत. खरं सांगायचं, तर, तो त्यांचा विषयच नाही. त्याकरता आहार तज्ञाची मदत घेणे हा उत्तम मार्ग. 

भारतात सहज म्हणून गप्पा मारताना मधुमेहावर अधिकारवाणीने अनेकजण बोलताना आपल्याला दिसतात. प्रत्येकजण आम्ही diabetes नियंत्रणात ठेवण्यासाठी कसा योग्य आहार घेतो, हे दुसऱ्याला हिरीरीने पटवून देत असतो. ह्यात अनेकांची अनेक वेगवेगळी मतं जरी असली तरी एका गोष्टीत एकवाक्यता दिसते. ती म्हणजे कारले व मेथी ह्यांचा वापर! "कारल्याचा रस प्या, कारल्याची भाजी खा, मेथी चे दाणे खा", अशी वाक्य बहुतेक तुमच्याही परिचयाची असतीलच. 

म्हणजे, गोड खाल्ल्यामुळे मधुमेह होतो, म्हणून कडू खाल्ल्यावर तो बरा होईल, असं समीकरण बरेच लोकं मांडताना आपल्याला दिसतात. ह्या समजूतींमध्ये थोडासा बदल करावा असा माझा विचार आहे. 
त्याकरता मधुमेह झालेल्या रोग्यांवर मी जो प्रयोग केला होता त्याचा वापर, मी करणार आहे. 


नियंत्रित व आरोग्यपूर्ण आहार घेतल्यामुळे मेधुमेहाने पिडीत रोग्यांच्या रक्तशर्करेच्या मूल्यांमध्ये सकारात्मक बदल होतो. 

ह्या निष्कर्षा पर्यंत मी एका प्रयोगद्वारे पोहोचले. मधुमेह झालेल्या २० व्यक्तींची निवड करून, त्यांच्या आहारात मी बदल केला.एका महिन्याच्या अंतराने रक्तशर्करेचे मूल्यमापन केले असता औषधांमध्ये कुठलाही बदल न करता, सकारात्मक बदल दिसून आला. म्हणजेच एका महिन्यात ह्या व्यक्तींची blood sugar level कमी झालेली दिसून आली.

ह्या मधे सहभागी होण्याकरता मी भारतीय लोकांची निवड केली होती. त्याकरता मुख्य कारणं सांगायची म्हंटली, तर पहिले कारण म्हणजे मी स्वतः एक भारतीय आहे व आमच्या घराण्यात अनेक मंडळीना मधुमेह झालेला आहे. दुसरे कारण असे कि, भारतीतातील मधुमेह झालेल्या व्यक्तींचे प्रमाण अतिशय जास्त आहे. तिसरे कारण, माझ्या न्युट्रिशन बद्दलच्या ज्ञानाचा माझ्या देशातल्या लोकांना उपयोग व्हावा, आणि शेवटचे म्हणजे, एकूणच आहाराच्या मदतीने आरोग्या प्राप्त कसे करावे ह्याची माहिती समाजातील लोकांना व्हावी, म्हणून.


निवडलेल्या व्यक्तींनी काही अटींची पूर्तता करणे गरजेचे होते. जसे कि,
१. निवडलेल्या व्यक्तीचे वय ४० ते ७० ह्या वयोगटात असणे गरजेचे.
२. सर्व मंडळी प्रयोगात सहभागी होण्या आधी कमीतकमी सहा महिने तरी, मधुमेहासाठी नियमितपणे औषधांवर असणे आवश्यक.
३. प्रयोग सुरु होण्या आधीच्या सहा महिन्यांपर्यंतच्या कालावधीत, त्या व्यक्तीची कुठल्याही प्रकारची शस्त्रक्रिया झालेली नसावी.
४. ह्या व्यक्तीची मानसिक स्थिती stable असावी.
५. त्या व्यक्तीची प्रयोगात सहभागी होण्याची इच्छा असावी.

ह्यानंतर ह्या मंडळींची मुलभूत माहिती मिळवण्याकरता मी Pre Study Survey केला;
त्यामुळे मला,
१. त्यांचे profile माझ्या निवड गटाशी जुळवून पाहायला मदत झाली.
२. प्रयोग सुरु होण्या आधी असणाऱ्या त्यांच्या आहाराची माहिती मिळाली.
३. त्यांचे वजन, उंची,त्यांची energy requirement ह्याचे ज्ञान मिळाले.
४. त्यांचे diabetes बद्दल चे विचार, त्याबद्दलची त्यांना असणारी माहिती, व आहाराबद्दल त्यांच्या असलेल्या समजुती ह्याची माहिती मिळाली.

हि सर्व माहिती जमा केल्या नंतर, मी प्रत्येकासाठी आवश्यकते नुसार त्यांच्या आहारात बदल केले.

आहारात बदल करताना, Health Promotion Board Singapore, ह्यांनी दिलेल्या guidelines वापरल्या.
ह्यामध्ये आरोग्यपूर्ण ठरेल असा, आणि मधुमेहा करता आहार ठरवताना ज्या गोष्टींचा विचार व्हायला हवा, त्या विचारात घेऊन आहाराची रचना केली.


विचारात घेतलेल्या गोष्टी खालील प्रमाणे;
१. आहारात Healthy Diet Pyramid(photo included) नमूद केलेल्या प्रमाणात वेगवेगळे अन्न घटक असावेत.
२. प्रत्येक सहभागी झालेल्या व्यक्तीचे Calorie intake, Estimated Energy Requirement च्या अधिक उणे, २०० पेक्षा जास्त कमी होऊ नये. म्हणजेच, रक्त शर्करेतला बदल हा अत्यंत कमी खाण्यामुळे झालेला नाही ह्याचे प्रमाण देणे शक्य व्हावे.
३. आहारामध्ये Whole grains(गहू, ज्वारी, बाजरी इत्यादी) पुरेश्या प्रमाणात असणे आवश्यक.तसेच डाळी व कडधान्याचा वापर आवश्यक. ह्यांच्या ऐवजी मांसाहारी मंडळींकरता मांसाहाराचा समावेश शक्य.
४. आहारामध्ये फळं आणि भाज्या ह्यांचा योग्य प्रमाणात समावेश.
५. आहारात जास्तीच्या मिठाचा सहभाग नसणे.
६. आहार स्निग्ध पदार्थांचा वापर प्रमाणशीर असावा. स्निग्ध पदार्थांकडून मिळणारे इंधन २५% पेक्षा जास्त नसावे.
७. सरबत, carbonated ड्रिंक्स ह्यांचा वापर आहारात नसणे.
८. आहारात समाविष्ट केलेल्या गोष्टी हलके हलके साखर वाढवणाऱ्या असाव्यात, ह्याला आम्ही low glycemic index food असं म्हणतो.
९. प्रयोगात सहभागी झालेल्या व्यक्तीने रोज २ लिटर पाणी पिणे आवश्यक होते.


प्रत्येक व्यक्तीची Estimated Energy Requirement, bodyweight method वापरून निशित केले होते. १ किलो वजना करता एका दिवसासाठी २७ Kilo Calorie अश्या प्रमाणात जेवण ठरवण्यात आले.
त्या करताही HPB Singapore ह्यांचा Energy Calculator वापरला होता.
प्रयोगात सहभागी झालेल्या व्यक्तींना प्रयोगाच्या काळात काय करावे आणि काय करू नये हे समजावून देण्यात आले.

ह्यानानातर १६०० ते २००० अश्या किलो calorie ची गरज असणार्या व्यक्तींसाठी एक आणि २००० ते २४०० किलो calorie ची गरज असणार्या व्यक्तींसाठी एक अश्या दोन diet प्लान ची रचना केली.



Diet plan बनवताना मी मुख्यतः सर्व अन्न घटक त्यामध्ये कसे मिळतील ह्याचा विचार केला. सर्व जीवनसत्व, खनिजे मिळू शकतील असे पदार्थ त्यात समाविष्ट केले.
सुरुवातीला म्हंटलेले Unrefined म्हणजेच साल युक्त असलेल्या पदार्थांचा वापर केला. बरेच लोकं, फळं आणि भाज्या कमी खातात असे लक्षात आले, त्यांच्या आहारात त्यांचा समावेश केला.



ह्यानंतर प्रयोगाच्या पहिल्या दिवशी सहभागी व्यक्तींचे, वजन, उंची व रक्त शर्करेचे मूल्यमापन करून, एका महिन्याकरता
त्यांच्या आहारात मी बदल केला. एक महिन्यानंतर त्या सर्व व्यक्तीच्या परत एकदा आधी केल्येल्या चाचण्या करण्यात आल्या.

त्यावरून मिळालेली माहिती खालील प्रमाणे,
१. वीस पैकी एकोणीस व्यक्तींच्या रक्त शर्करेची पातळी कमी झाली.
२. वीस पैका अठरा व्यक्तींचे (आहार वाढवून सुद्धा) वजन कमी झाले.
३. उरलेल्या दोन व्यक्तींचे वजन जितके आधी होते तितकेच राहिले.
४. सर्व व्यक्तींचा थकवा कमी होवून त्यांच्या रोजच्या जीवनात उत्साहात वाढ झाली.
५. वीस पैकी अठरा जणांना हा बदल पुढेही सुरु ठेवावा असे वाटत असल्याचे समजले.
६. दोन व्यक्तींना खूप प्रवास करावा लागत असल्यामुळे आहारातील बदल चालू ठेवणे कष्टप्रद वाटत होते.

Diet विषयी काही महत्वाच्या टिप्स:

शरीराला मिळणारे मुख्य इंधन हे carbohydrates कडूनच यावे. म्हणून पोळी, भाकरी, भात, नुडल्स, पास्ता ह्या गोष्टी आहारात समाविष्ट असव्यात.

Proteins योग्य प्रमाणात मिळत नसतील तर आवश्यक amino acids ची शरीरात कमतरता भासते. त्यामुळे complete प्रोटीन आहारात असणे खूप गरजेचे असते. डाळी, शेंगदाणे, कडधान्य ह्यांच्या वापरातून आपण प्रोटीन्स मिळवू शकतो.

थोडेसे साजूक तूप जेवणात समाविष्ट केले असता, जमलेल्या चरबीचा निचरा होण्यास मदत होते. किंबहुना आहारात जर अजिबात स्निग्ध पदार्थ नसतील तर fat soluble vitamins शरीर मिळवू शकत नाही.

पांढरी साखर, बाजारात मिळणारे बाकरवड्या, चकल्या, वेफर्स ह्यासारखे पदार्थ आपल्याला अनावश्यक असलेल्या खूप साऱ्या empty calories देतात. त्यांचे सेवन टाळणे उत्तम. fat free दुध वगैरे पिण्याची अजिबात गरज नाही. त्यामुळे शरीराच्या चरबीत फारसा काही फरक पडत नाही.

खरं म्हणजे आपले भारतीय जेवण समतोल आहारचे उत्तम उदाहरण आहे. त्यामध्ये भात पोळी हे carbohydrates, आमटी उसळी ह्यामध्ये प्रोटिन्स, भाजी व कोशिंबिरी मुळे जीवनसत्व आणि fibre, हे सगळे शिजवताना वापर केलेल्या तेला तूपा मुळे थोडेसे fats, हे सर्व आपल्या जेवणात सहजच मिळून जातं.

रोजच्या आहारामध्ये २-३ बदाम व एखादे अक्रोड ह्याचा समावेश कुणीही करावा त्यामुळे HDL म्हणजेच high density lipoproteins किंवा ज्याला आपण गुड cholestrol म्हणतो ते आपल्याला मिळतं. ह्याचा उपयोग high blood pressure आणि heart trouble असणार्यांना होतो.

मधुमेह झालेल्या व्यक्तीने थोड्या थोड्या वेळाच्या अंतराने थोडे थोडे अन्न खाल्ल्यास, pancreas वरचा ताण हलका होऊन रक्त शर्करा नियंत्रित राहायला मदत होते.


काल मी diabetes बद्दल जेव्हा लेख पोस्ट केला तेव्हा मला, काल ‘World Diabetes Day’आहे हे अजिबात लक्षात नव्हतं.
What an apt time for this post.

ह्या प्रयोगामध्ये मला असाधारण यश मिळालं. मी केलेल्या diet प्लान च्या वापरामुळे सहभागी मंडळीना मिळालेल्या उत्तम यशामुळे, सुरेख project report सादर केल्यामुळे आणि त्याचे उत्तम Presentation केल्यामुळे मला प्रोजेक्ट मध्ये पैकीच्यापैकी गुण मिळाले. त्यावर्षी इतरही विषयात चांगले गुण मिळाल्यामुळे मी त्यावर्षी वर्गात पहिली आले.

माझ्यासाठी अत्यंत आनंदाचा असा तो क्षण होता, म्हणूनच ह्या प्रोजेक्टचा माझ्या मनातल्या गोष्टींमध्ये समावेश……